Młodzi pracownicy – Fakty i liczby Narażenie na ryzyko i - EU-OSHA

70 PL ISSN 1725-7077

E u r o p e j s k a

A g e n c j a

B e z p i e c z e ń s t w a

i

Z d r o w i a

w

P r a c y

Młodzi pracownicy – Fakty i liczby Narażenie na ryzyko i skutki zdrowotne Niniejsza publikacja zawiera streszczenie sprawozdania1 Europejskiego Obserwatorium Ryzyka, które dotyczy bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu do konkretnych zagrożeń, określonych branż lub grup pracowników. Jest ono częścią większego projektu mającego na celu wczesną identyfikację zagrożeń pojawiających w środowisku pracy i, w konsekwencji, lepsze wykorzystanie zasobów oraz podejmowanie szybszych i skuteczniejszych działań. Obecnie badania poświęcone ryzyku zawodowemu, na które są narażeni młodzi pracownicy, napotykają problemy metodologiczne2. Nieznajomość procedury zgłaszania i wątpliwości pracowników w kwestii informowania o zagrożeniach i ryzyku mogą ograniczać liczbę dostępnych danych. Trudno także uzyskać dane statystyczne na poziomie UE w podziale na wiek, brakuje konkretnych danych o warunkach narażenia młodych pracowników3, a zwłaszcza o branżach i zawodach, w których najczęściej zatrudnia się osoby młode. Taka sytuacja dotyczy szczególnie branży usługowej i hotelarsko-gastronomicznej oraz handlu. Istnieje ponadto wiele czynników zakłócających. Na przykład najwyższy wskaźnik narażenia pracowników na hałas występuje w budownictwie, przemyśle, rolnictwie i transporcie, jednak w liczbach bezwzględnych najwięcej ludzi narażonych na hałas pracuje w sektorze usługowym (sprzedaż, usługi indywidualne, edukacja, opieka zdrowotna i pomoc społeczna). W związku z tym w sprawozdaniu posłużono się nieporównywalnymi danymi, przykładami pochodzącymi z jednego państwa członkowskiego, wynikami jednorazowych badań oraz wynikami badań, w których wykorzystano dane spoza krajowych oficjalnych źródeł – ma to na celu wypełnienie luki i przedstawienie skomplikowanej sytuacji młodych pracowników w kontekście zagrożeń w ich środowisku pracy.

Narażenie na ryzyko

1 2 3 4 5

Na wysokie temperatury są narażeni pracownicy wykonujący prace na zewnątrz pomieszczeń (rolnictwo, budownictwo), a także zatrudnieni w przemyśle, hotelach i restauracjach. Niebezpieczne substancje występują na różnych stanowiskach pracy, na których są zatrudnieni młodzi pracownicy. Są to między innymi substancje chemiczne stosowane w rolnictwie i budownictwie, środki czyszczące, benzyna, rozpuszczalniki czy produkty używane w zakładach fryzjerskich. Z danych pochodzących ze źródeł unijnych i krajowych wynika, że wykonywanie czynności wymagających wysiłku fizycznego (np. pracy w niewygodnych pozycjach, przenoszenia i podnoszenia ciężkich ładunków i wykonywania czynności powtarzalnych) częściej dotyczy młodych pracowników niż ogółu zatrudnionych. Dlatego młodym pracownikom grozi duże ryzyko wystąpienia dolegliwości mięśniowo-szkieletowych (w tym bólu w dolnym odcinku kręgosłupa). Badania wskazują również, że młodzi pracownicy nie są dostatecznie informowani o zagrożeniach zawodowych. Obecne szybkie tempo życia sprawia, że młodzi ludzie coraz częściej muszą dotrzymywać napiętych terminów i pracować w bardzo szybkim tempie. Choć z badań wynika, że młodzi pracownicy pracują w krótszym niż przeciętny wymiarze czasu, częściej jednak wykonują pracę w systemie zmianowym oraz w ruchomym czasie pracy. Istnieje większe ryzyko niepożądanego zainteresowania seksualnego młodymi pracownikami. Młode kobiety podejmujące dorywczą pracę w hotelach i sektorze usługowym są częściej narażone na molestowanie seksualne.

Skutki zdrowotne

Dane ze źródeł europejskich i niektórych źródeł krajowych wskazują, że młodzi pracownicy są bardziej narażeni na takie czynniki fizyczne środowiska pracy, jak: hałas, wibracje, wysoka i niska temperatura oraz kontakt z niebezpiecznymi substancjami. Młodzi ludzie zatrudnieni w hotelach i restauracjach oraz w budownictwie są szczególnie narażeni na wysoki poziom hałasu. Istotnym problemem jest podatność młodych pracowników na skutki zdrowotne szoku akustycznego,

zwłaszcza dużej grupy pracowników zatrudnionych w centrach obsługi telefonicznej.

Wypadki inne niż śmiertelne Dane z krajowych i europejskich źródeł wskazują, że młode osoby są bardziej narażone na ryzyko wypadku przy pracy. Występują jednak znaczne różnice pod względem wskaźników wypadków i ich przyczyn w poszczególnych branżach i zawodach. Według najnowszych europejskich danych 4 częstotliwość występowania wypadków innych niż śmiertelne jest o ponad 40% większa wśród osób w wieku od 18 do 24 lat. Do grupy ryzyka zawodowego należą przede wszystkim młodzi mężczyźni. Wypadki śmiertelne Według danych unijnych ogólne wskaźniki wypadków śmiertelnych są niższe w grupie młodych pracowników. Wyniki te są zgodne z danymi światowymi. © Centralny Inspektorat Pracy, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Austria

Niemniej jednak w niektórych sektorach wskaźniki śmiertelnych wypadków wśród młodych pracowników mogą być wysokie. Wypadki te najczęściej

http://osha.europa.eu/publications/reports/7606507 F. C. Breslin, D. Day, E. Tompa, E. Irvin, S. Bhattacharyya, J. Clarke, A. Wang, Systematic review of risk factors for work injury among youth, Toronto: Institute for Work and Health, 2005. Młodzi pracownicy: wiek od 15 do 24 lat. Europejskie statystyki wypadków przy pracy (ESAW). Rolnictwo; przemysł wytwórczy; sektor dostaw elektryczności, gazu i wody; budownictwo; handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego; hotelarstwo i gastronomia; transport, gospodarka magazynowa i łączność; pośrednictwo finansowe; nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

http://osha.europa.eu

FAC T S 70 ����

����

����

����

����

����

����

����

�����

strzega się jako nieodłączny element ryzykownych zachowań samych pracow­ników lub ich tymcza­sowego zatrudnienia. Należy przedsięwziąć odpowiednie środki zarówno w zakresie edukacji i szkoleń, jak i codziennej praktyki zawodowej.

����� �����

����� �����

�����

�����

�����

�����

zdarzają się w rolnictwie, a następnie w budownictwie, transporcie, komunikacji i przemyśle wytwórczym. Najwięcej wypadków śmiertelnych, których ofiarami są młodzi pracownicy, odnotowuje się w budownictwie. W sektorze handlu detalicznego w niektórych państwach występuje niepokojący wzrost liczby wypadków śmiertelnych na skutek przemocy fizycznej; dużą część ofiar stanowią kobiety.

Potrzeba działań profilaktycznych i badawczych Wśród potencjalnych przyczyn wysokich wskaźników występowania wypadków przy pracy i problemów zdrowotnych można wymienić: brak doświadczenia młodych pracowników, ich fizyczną i emocjonalną niedojrzałość, nieznajomość zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a także niezapewnienie przez pracodawców stosownych szkoleń, nadzoru i procedur oraz odpowiednich warunków pracy. Zagrożenia zawodowe dla młodych pracowników należy traktować poważnie. Wiele © Wspólnoty Europejskie, 2006 czynników ryzyka wciąż po-

P r a c y

Wprawdzie podane wyniki nie zawierają dokładnych danych liczbowych o młodych pracownikach, są jednak wskazówką orientacyjną. Przykładowo w handlu detalicznym najczęstszymi przyczynami chorób zawodowych są: zapalenie skóry, dolegliwości kończyn górnych i stres.

w

Według europejskich statystyk chorób zawodowych (EODS) pięć chorób tego typu najczęściej występujących u pracowników w wieku od 15 do 35 lat to: reakcje alergiczne, choroby skórne, płuc i zakaźne oraz dolegliwości mięśniowo-szkieletowe. W 1999 r. 86,5% wszystkich problemów zdrowotnych spowodowanych chorobami płuc i związanych z ponaddwutygodniową absencją zgłaszały osoby poniżej 25. roku życia. Osoby w tym wieku to także prawie połowa (48,9%) wszystkich odnotowanych przez pracowników problemów zdrowotnych spowodowanych stresem, depresją i lękiem, związanych z ponaddwutygodniową nieobecnością w pracy.

Z d r o w i a

Młodzi pracownicy są w mniejszym stopniu narażeni na ryzyko wystąpienia chorób zawodowych niż starsi. Aby choroby zawodowe rozwinęły się, często musi wystąpić skumulowane działanie różnych czynników i/lub minąć okres utajenia. Umowy o pracę są zawierane na krótki okres, dlatego choroby nie zawsze są wykrywane.

Niektóre zalecenia dotyczące badań i praktyki: n wskazanie branż, w których ryzyko dla młodych pracowników jest największe; n określenie najczęściej występujących zagrożeń i uświadomienie ich pracodawcom i samym młodym pracownikom; n uświadomienie agencjom zatrudnienia, na jakie ryzyko są narażeni młodzi pracownicy; n uwzględnienie w programach szkoleń inspektorów pracy wiedzy na temat miejsc, w których w większości pracują młodzi pracownicy, oraz czynników ryzyka, z jakimi mają do czynienia; n uwzględnienie konkretnych potrzeb wybranych grup młodych pracowników (kobiet/mężczyzn, pracowników migrujących itp.); n zwrócenie szczególnej uwagi na pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin i na określony czas; w ramach doradztwa − podkreślenie problemu młodych pracowników i opracowanie specjalnych wytycznych dla pracodawców, inspektorów pracy i służb prewencyjnych; n uwzględnienie kwestii młodych pracowników w wytycznych dotyczących pracy w systemie zmianowym; n przegląd celów polityki dotyczącej rehabilitacji i zatrudnienia osób poszkodowanych pod kątem uwzględnienia w niej młodych pracowników; n uwzględnienie problematyki BHP w edukacji − ta kwestia jest szczególnie ważna dla osób podejmujących pracę dorywczą, które przechodzą mniej szkoleń i do których trudniej dotrzeć.

i

Choroby i schorzenia zawodowe

Z wiedzy o tym, gdzie pracują młodzi ludzie, wynika, do których sektorów należy skierować pomoc w zakresie szkoleń i działań profilaktycznych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Zaś z wiedzy o głównych czynnikach ryzyka na stanowiskach pracy należy wyciągnąć wniosek o konieczności ciągłego uświadamiania pracodawcom i młodym pracownikom tego ryzyka.

B e z p i e c z e ń s t w a

Znormalizowane wskaźniki wstępowania wypadków w latach 1996–2004 (ponadtrzydniowa niezdolność do pracy, na 100 tys. pracowników, w dziewięciu głównych branżach5 , ESAW).

Wyniki niektórych badań wskazują, że działania rehabilitacyjne w mniejszym stopniu są ukierunkowane na młodych pracowników. Krótszy okres rekonwalescencji może natomiast świadczyć o nieznajomości rodzajów ryzyka oraz skutków narażenia młodych osób w środowisku pracy.

A g e n c j a

�����

E u r o p e j s k a

����

�����

Dodatkowe informacje Sprawozdanie jest częścią kampanii organizowanych co roku przez Agencję. Kampania w 2006 r. była poświęcona młodym pracownikom. Pod hasłem „Bezpieczny start” ponad 30 państw aktywnie uczestniczyło w największej kampanii BHP na rzecz ochrony młodych pracowników. Podstawowe informacje o zatrudnieniu młodych pracowników i branżach, w których są oni zatrudnieni, przedstawiono w numerze 69 biuletynu Facts: Młodzi pracownicy – Fakty i liczby. Zatrudnienie młodzieży. Więcej informacji o młodych pracownikach znajduje się na stronie: http://ew2006.osha.europa.eu/.

© Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. Powielanie dozwolone pod warunkiem podania źródła informacji. Printed in Belgium, 2007

ht t p: //o s ha.e u r o p a.e u

TE-76-06-506-PL-C

Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy Gran Vía, 33, E-48009 Bilbao Tel. (+ 34) 94 479 43 60, faks (+ 34) 94 479 43 83 E-mail: [email protected]